آموزهها حقوقی
حق حضانت و ملاقات با طفل
اشاره: یکی از مهمترین اهداف حقوق خانواده، تقویت نهاد مقدس خانواده و پاسداری از قداست و حفظ بقای آن و نیز حمایت مادران و فرزندان است.به موجب اصول 21 و 156 قانون اساسی باید از مادران در دوران بارداری و حضانت، حمایت کرد و نیز در صورت نبودن ولی قیمومیت فرزندان به مادران شایسته سپرده شود.
مفهوم حضانت
حضانت واژه عربی است به معنای حفظ کردن، در کنار گرفتن، پرورش دادن و به سینه چسباندن است، در قوانین جمهوری اسلامی تعریفی از حضانت ارائه نشده و در قانون مدنی تحت عنوان نگاهداری و تربیت اطفال به حضانت اشاره شده است و البته تعریف حضانت به عرف و رویه قضایی واگذار شده است.
دادگاه صالح
به موجب بند 7 ماده واحده قانون اختصاص تعدادی از دادگاههای موجود به دادگاههای موضوع اصل 21 قانون اساسی مصوب 1مرداد 1376 و نیز ماده 4 لایحه اصلاح قانون تشکیل دادگاه عمومی و انقلاب مصوب 1381 و همچنین بند ب ماده 4 آئین نامه اصلاحی قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب بهمن 1380 حضانت و ملاقات اطفال در صلاحیت دادگاه خانواده است.
ترتیب رسیدگی
دادگاه در همه مواردی که مبادرت به صدور گواهی عدم امکان سازش میکند، باید ترتیب اطمینان بخشی را در خصوص نگهداری و میزان نفقه اطفال با توجه به وضع مالی و اخلاقی زوجین و با در نظر گرفتن مصلحت صغار تعیین کند. به موجب اصلاحیه ماده 1169 قانون مدنی حضانت و نگهداری طفل دختر و پسری که پدر و مادر او از یکدیگر جدا شدهاند تا هفت سالگی با مادر و پس از آن با پدر است و به موجب تبصره ذیل همان ماده پس از هفت سالگی در صورت بروز اختلاف در مورد نگهداری آن کودک با رعایت مصلحت کودک با نظر دادگاه خواهد بود و چنانچه مادر در مدت زمانی که نگهداری طفل به او سپرده شده است، مجنون شود و یا ازدواج کند، حق حضانت از او سلب میشود. هیچ یک از ابوین حق ندارند از حضانت طفلی که به آنها سپرده شده است، خودداری کنند و در صورت امتناع از سوی دادگاه ملزم میشوند و چنانچه الزام موثر نباشد، هزینه حضانت طفل در درجه اول از پدر و جد پدری و سپس از مادر اخذ خواهد شد.
شرایط تغییر حضانت
چنانچه بر اثر مواظبت نکردن و یا انحطاط اخلاقی پدر و مادری که طفل تحت حضانت او است، صحت جسمی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، دادگاه میتواند با تقاضای بستگان، قیم و یا رئیس حوزه قضایی ترتیب مقتضی دیگری را برای حضانت کودک اتخاذ کند.
مواردی که میتواند از مصادیق تغییر حضانت باشد؟
*اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
*اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.
*سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد، فحشاء، تکدی گری وقاچاق.
*تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
حضانت فرزندانی که پدرشان فوت کردهاند:
حضانت فرزندان صغیر یا محجوری (حجری که متصل به زمان صغر وی باشد) که پدرشان به مقام والای شهادت رسیده یا فوت کرده باشند با مادران آنها است مگر آن که عدم صلاحیت آنان با حکم دادگاه ثابت شده باشد. تعیین هزینه متعارف جهت حضانت با دادگاه است و ازدواج مادر نیز مانع حضانت او نمیشود.
ضمانت اجرای ممانعت از اجرای حکم دادگاه
چنانچه به حکم دادگاه حضانت و نگهداری طفل بر عهده کسی قرار گیرد و پدر و مادر یا هر شخص دیگری مانع از اجرای حکم شود یا از استرداد طفل خودداری کند، دادگاه تا زمان اجرای حکم شخص ممتنع را بازداشت میکند.
حق ملاقات
در صورتی که به علت طلاق و یا به هر علت دیگری ابوین در یک منزل سکونت نداشته باشند، دادگاه برای هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نیست، حق ملاقات تعیین میکند که چگونگی و جزئیات این ملاقات با دادگاه خانواده است.
نگهداری و تربیت اطفال
پدر و مادر در حد توان باید در تربیت کودکان خود بکوشند و در اجرای این امر حق تنبیه کودک خود را در حد متعارف دارند.
مواد قانونی
مواد 1168 تا 1179 قانون مدنی، قانون حق حضانت فرزندان صغیر یا محجور به مادران آنها مصوب 6 ا مرداد1364 و قانون مربوط به حق حضانت مصوب 22 تیر 1365 جزو منابع قابل ذکر است.
روزنامه اطلاعات - شماره 25306